Werkwijze
Afwegingen maken
Elke regio heeft onderzocht hoeveel hij kan bijdragen aan grootschalige duurzame energie op land. En met welke warmtebronnen wijken en gebouwen het beste duurzaam verwarmd kunnen worden. Hiervoor moesten afwegingen gemaakt worden. Hoeveel duurzame energie kan opgewekt worden? Welke warmtebronnen zijn beschikbaar? Is het energienet er klaar voor en is het haalbaar en betaalbaar? Passen de windmolens, zonnepanelen, elektriciteitsmasten, kabels en leidingen in de ruimte? Is er bestuurlijk draagvlak na het zorgvuldig afwegen van alle belangen? Het gaat niet alleen om afwegingen in een regio zelf, maar ook tussen regio's en tussen rijk en regio's. Want in ons land is de ruimte beperkt en er zijn meer belangrijke opgaven, zoals woningbouw, waterbeheer en natuurontwikkeling.
Samenwerking in RES-regio’s
In een RES-regio staan gemeenten, provincies, waterschap(pen) samen met regionale maatschappelijke partners en het bedrijfsleven aan de lat om een RES op te stellen en uit te voeren. Dit vraagt om een samenwerking tussen de overheden vanuit gelijkwaardigheid. Wanneer de regio daar behoefte aan heeft kan ook de rijksoverheid aanschuiven. Daar waar de rijksoverheid gronden en gebouwen beheert of waar zij vanuit beleid een toegevoegde waarde kan spelen, is zij één van de regionale stakeholders.
De keuzes die in de RES gemaakt worden, hebben in een latere fase een grote impact op de directe leefomgeving. Daarom is brede maatschappelijke samenwerking met inwoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers en marktpartijen in de regio noodzakelijk om tot een goede RES te komen.
Samenwerken aan 5 werksporen
De RES-regio’s werken de komende jaren samen aan vijf ‘werksporen’. Deze werksporen ondersteunen het realiseren van de doelen voor 2030. Ze dragen bij aan meer grip op de uitvoering: 1. Borgen van het gezamenlijk uitvoeren in en tussen regio’s in een uitvoeringsagenda; 2. Bijdragen aan het gezamenlijk programmeren van duurzame energieopwek in samenhang met het regionale energiesysteem; 3. Verankeren van de RES in het omgevingsbeleid, inclusief lokaal eigendom 4. Gedragen besluiten en uitvoering: permanente dialoog in een democratisch proces 5. Inzicht in de voortgang en bereikte resultaten via monitoring en verantwoording.
Wie besluit waarover
De RES 1.0 is vastgesteld door gemeenteraden, Provinciale Staten en algemeen besturen van de waterschappen. De RES 1.0 is geen eindpunt, maar een belangrijke bestuurlijke mijlpaal in een langjarig proces richting 2030. Doel is het tempo te behouden dat nodig is voor 2030 voor zowel netbeheerders als initiatiefnemers van projecten én de mogelijkheid te bieden voor iets meer ruimte voor het staartje van zorgvuldige belangenafweging en participatie.
Na het advies van een werkgroep over de vraag in hoeverre er op basis van nationale en/of Europese regelgeving een plicht is om een milieueffectrapportrapportage (mer) uit te voeren bij de RES, wordt er voortaan een onderscheid gemaakt tussen een RES Voortgangsdocument (elke 2 jaar en in elke regio) en een RES Herijking (regionaal maatwerk, geen vast ritme). Het RES Voortgangsdocument wordt vastgesteld door de colleges en voorgelegd aan de volksvertegenwoordigers op vergelijkbare wijze als bij andere beleidsonderwerpen. De RES Herijking wordt op advies van NP RES niet vastgesteld nadat het volksvertegenwoordigende orgaan er mee heeft ingestemd.
Kansen en knelpunten
RES-regio’s hebben in de concept-RES’en aangegeven tegen welke knelpunten ze aanlopen bij het ontwikkelen en uitvoeren van een RES. Dat deden ook de netbeheerders en maatschappelijke organisaties. In 4 onafhankelijke werkgroepen is daarom gezocht naar oplossingen binnen en buiten bestaande kaders voor de onderwerpen Netimpact; SDE en maatschappelijke kosten; Energie in natuur en landschap; en Zon op daken. Een aantal adviezen is opgenomen in de Handreiking 2.0 en bijbehorende werkbladen.
Samenwerken met de markt
Een effectieve samenwerking tussen markt en overheid is essentieel om de regionale plannen te realiseren. Deze samenwerking kan verschillende vormen aannemen. Van informatie uitwisselen tot samenwerking bij een duurzaam initiatief. Twee elementen zijn hierbij van belang:
1) De rol die de overheid inneemt in het opstellen van de RES en de uitvoering ervan,
2) De fase waarin het proces zich bevindt.
Meer info staat in de factsheet Samenwerking markt & overheid in de RES.
Wat als het niet lukt
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de 30 regio’s samen in 2030 ten minste 35 TWh aan grootschalige duurzame elektriciteit op land opwekken. Lukt dat niet? Dan wordt in overleg met en vooral tussen de regio’s gekeken hoe het doel wél kan worden gerealiseerd en wat daarvoor nodig is.
Er zijn situaties denkbaar waarin alleen samenwerking niet of onvoldoende werkt. Daarvoor is een interventieproces uitgewerkt. Meer info staat in de factsheet ‘Wat als’ situaties.
Monitoring
Er zijn al veel monitors: RWS-klimaatmonitor, EZK-monitor klimaatbeleid, RVO-monitor Wind en Zon op Land, de monitor van de RES’en van het Planbureau voor de Leefomgeving, monitors van regio’s of gemeenten zelf enz. Er is behoefte aan afspraken over definities, rekenregels, kengetallen en bronnen waarmee regio’s tot hun bod zijn gekomen en waarmee landelijke partijen analyses maken en data beschikbaar stellen. In de zomer van 2021 is vanuit de verbetering van de Informatievoorziening voor de Energietransitie (VIVET) gestart aan het maken van een gezamenlijk begrippenkader. De komende tijd wordt hieraan verder gewerkt met experts data en monitoring en met de regio’s.
Rol PBL
Het ministerie van EZK heeft namens EZK, BZK, VNG, IPO en Unie van Waterschappen in februari 2019 aan Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) als onafhankelijke partij gevraagd om de RES’en periodiek te evalueren. Het PBL ontwikkelde een Monitor voor de RES. Dit is gedaan voor de concept-RES en de RES 1.0. Het doel van de Monitor is om adviezen en oplossingsrichtingen mee te geven aan de regio’s voor elke volgende stap in het RES-proces. Het Nationaal Programma geeft zelf ook regelmatig een stand van zaken van de RES'en in zogenaamde 'foto's'.
Dit is een uitgave van
Het Nationaal Programma RES
Het Nationaal Programma RES ondersteunt de regio’s bij het maken van de RES’en door kennis te ontwikkelen en delen, procesondersteuning te bieden en een lerende community te faciliteren. Binnen het Nationaal Programma werken Unie van Waterschappen, IPO, VNG en het Rijk samen.